Onderzoek: Bijna de helft online fraudegevallen door te snelle klik

AMSTERDAM, 1 november 2023 - Bijna de helft (44%) van de Nederlandse online fraudegevallen kan voorkomen worden als het slachtoffer niet direct tot handelen overgaat. Dat blijkt uit onderzoek onder een representatieve groep van 500 slachtoffers van online fraude, uitgevoerd door Ipsos in opdracht van ABN AMRO. Oplichters verleiden hun slachtoffers om zo snel mogelijk te klikken. Daarbij maken ze dankbaar misbruik van de menselijke eigenschap om in een urgente situatie direct en vanuit emotie te reageren. Uit het onderzoek blijkt dat het beoordelingsvermogen van slachtoffers daardoor tijdelijk afneemt. Door je hier bewust van te zijn en iets langer de tijd te nemen, kunnen volgens de bank jaarlijks vele honderdduizenden fraudegevallen worden voorkomen.

De belangrijkste bevindingen op een rij:

• 44 procent van de slachtoffers geeft aan te snel te hebben geklikt waardoor fraude heeft kunnen plaatsvinden;

• 55 procent van de slachtoffers stelt dat als zij langer hadden gewacht, ze waarschijnlijk hadden doorgehad dat iets niet klopte;

• 66 procent van de slachtoffers ging dan ook op nader onderzoek uit, direct nadat het kwaad was geschied;

• 48 procent van de slachtoffers geeft als verklaring dat ze graag snel wilden handelen en daardoor niet meer hebben gecontroleerd of de situatie klopte.

Emoties nemen onder druk de overhand

Online fraudeurs zijn meester in het creëren van een schijnbare vorm van druk. Wanneer een ‘vriend’ of ‘familielid’ laat weten in directe financiële nood te verkeren, en zegt geld nodig te hebben om bijvoorbeeld de laatste vlucht naar huis te boeken, is het logisch direct te willen helpen. Als achteraf blijkt dat het om een oplichter ging die zich voordeed als een bekende, is het kwaad al geschied. Bijna vier op de tien slachtoffers (37%) geven dan ook aan een vorm van (tijds)druk te hebben ervaren op het moment dat de online fraude werd gepleegd. De helft van de slachtoffers (48%) geeft aan dat ze graag snel wilden handelen en heeft daardoor niet gecontroleerd of de situatie wel klopte.

“Bij een gevoel van urgentie is het menselijk brein geneigd zo snel mogelijk tot handelen over te gaan”, vertelt consumentenpsycholoog Patrick Wessels “Bij zulke primaire reacties hebben emoties vaak de overhand. Door afstand te nemen van een situatie en jezelf wat tijd te gunnen zwakt die emotie af. Dat maakt het makkelijker om een fraudepoging te herkennen.”

Gun je jezelf de tijd, dan neemt de kans dat je wordt misleid aanzienlijk af

Dat slachtoffers zich ertoe laten verleiden om te snel tot actie over te gaan, blijkt eveneens uit de onderzoeksresultaten. Meer dan de helft (55%) van de fraudeslachtoffers geeft aan dat ze waarschijnlijk in de gaten hadden gehad dat er iets niet klopte, als ze iets meer tijd hadden genomen. Door niet direct tot handelen over te gaan, maar jezelf heel kort de tijd te gunnen om te controleren of iets echt of nep is, kan veel leed voorkomen worden. Het beeld dat uit het onderzoek naar voren komt, is dat de rationele beoordelingsmodus slechts momenten later de overhand lijkt te nemen: tweederde van de slachtoffers van online oplichting (66%) voelde argwaan en geeft aan op nader onderzoek uit te zijn gegaan, vlak nadat ze in de val zijn gelopen.

“Het is belangrijk te beseffen dat er eigenlijk nauwelijks situaties zijn waarin je direct tot actie moet overgaan” vertelt Neiske Ritsma, projectleider Fraude en Veilig Bankieren bij ABN AMRO. “Oplichters doen graag alsof er sprake is van een acute situatie, maar het verschil tussen direct reageren en een paar seconden wachten, kan je veel ellende besparen. Die extra tijd is cruciaal om te beseffen dat een situatie ook nep kan zijn. Daarom starten we een voorlichtingscampagne met de boodschap ‘Kijk nog eens goed, als het snel moet’. Ook geven we klanten tips om echt en nep van elkaar te kunnen onderscheiden”.

Over het onderzoek

Het onderzoek is in oktober 2023 uitgevoerd door Ipsos in opdracht van ABN AMRO. De steekproef bestaat uit 500 Nederlanders die in de afgelopen twee jaar slachtoffer zijn geworden van online fraude en is representatief voor de Nederlandse slachtoffers van financiële fraude van minimaal 18 jaar, naar geslacht, leeftijd en regio.